Vera Drake (2004)

Na films als Topsy-Turvy, Secrets & Lies en All or Nothing is Mile Leigh één van de meest gerespecteerde Britse cineasten. Vol verwachting werd dan ook uitgekeken naar zijn nieuwe project: het low-budget abortusdrama Vera Drake. Mike Leigh stelde niet teleur: Vera Drake werd prompt beloond met de Gouden Leeuw op het filmfestival van Venetië. Een schitterende start voor een kleine film die ondertussen - volledig terecht - bedolven werd onder de internationale prijzen.

Veel meer dan een abortusdrama is Vera Drake echter een karakterstudie van zijn hoofdpersonage. Alles draait rond haar. Daarom ook dat de film een bijzonder lange aanloop kent waarin we Vera in alle aspecten van haar leven leren kennen. Vera is een bijzonder gelukkig getrouwde vrouw met een liefdevol gezin. Ze is de vriendelijkheid zelve. Ze is even naïef als Amélie Poulain, maar ze is geen nadenker of prater. Ze heeft haar hele leven hard moeten werken en dat is ook wat ze nu doet en waar ze zich goed bij voelt: hard werken om het iedereen in haar buurt zo makkelijk mogelijk te maken. Een vriendelijke babbel terwijl ze werkt kan er altijd af, maar ze is geen psychiater die de emotionele problemen van de mensen rondom haar oplost. Zij houdt zich enkel en alleen bezig met de praktische problemen. Rijk is ze niet, maar zolang ze anderen kan helpen, is ze wel gelukkig.

Deze kennismaking zorgt ervoor dat de film traag op gang komt, maar ze is o zo noodzakelijk om het vervolg van de film te begrijpen. Want in het geheim voert Vera abortussen uit op jonge meisjes. Ze noemt het zelf zo niet: zij 'helpt' jonge meisjes 'die nergens anders terecht kunnen met hun problemen'. In haar ogen is zij dan ook geen misdadiger. Tot de procedure één keer verkeerd afloopt, één van de meisjes in het hospitaal terechtkomt en Vera Drake de politie voor haar deur krijgt. Op dat moment stort haar wereld ineen en schakelt de film in een hogere versnelling.

Het is de verdienste van Mike Leigh dat hij zijn film niet ééndimensioneel - goed versus slecht - in beeld brengt. De politiemannen zijn de kwaadse nog niet: zij hebben medelijden met Vera Drake maar kunnen niet anders dan hun taak doen. In een subplot op de achtergrond levert Leigh tegelijkertijd commentaar op de klasseverschillen en de maatschappij uit die periode. Wie geld heeft kan wel de wet omzeilen en zich een abortus permitteren, wie arm is niet. Niet abortus zelf wordt betraft, wel het te arm zijn om zich een abortus te permitteren... Vera Drake is zich echter niet bewust van deze ruimere dimmensie, zij ziet alleen zichzelf en wat zij doet.

Een karakterstudie steunt natuurlijk volledig op zijn acteurs. Indien zij niet geloofwaardig zijn in hun personages valt de hele film als een bloemzak in elkaar. Gelukkig is hier juist het tegenovergestelde het geval. Mike Leigh is een regisseur die zijn acteurs veel vrijheid geeft om zich in te leven in hun rol en hun ook de kans geeft om veel te improviseren tijdens de opnames. Een tactiek die misschien nooit beter gewerkt heeft dan hier in Vera Drake. Wanneer het gezin Drake aan tafel zit te kletsen over koetjes en kalfjes is het alsof ze al jaren in die kamer en aan die tafel gezeten hebben. Nog een pittig detail: om de acteerprestaties zo geloofwaardig te maken verzweeg Mike Leigh tegen alle acteurs behalve Staunton zelf dat de film eigenlijk over abortus ging. Tot hun personages in de film dit te weten kwamen, wist ook niemand van de acteurs welke kant de film ging uitgaan.

Dit jaar kwamen er wel meer films in de zalen met werkelijk uitstekende vertolkingen van hun hoofdpersonages. Denk maar aan Johnny Depp in Finding Neverland, Leonardo DiCaprio in The Aviator, Javier Bardem in Mar adentro of Kate Winslet in Eternal sunshine of a spotless mind. Maar zij verzinken allemaal in het niets vergeleken met de prestatie die Imelda Staunton hier neerzet als Vera Drake. Zij vertolkt haar personage niet, zij is Vera Drake. Zowel de vriendelijke en levenslustige Vera uit het eerste deel als de snotterende en gebroken Vera uit het tweede deel van de film worden werkelijk perfect op het grote doek gebracht. Wat een actrice, wat een acteerprestatie! Voor haar rol werd ze al beloond met een karrenvracht vol internationale awards. Als er enige gerechtigheid bestaat op de wereld mag ze binnenkort ook een Oscar aan die vracht toevoegen.

Vera Drake is geen film voor iedereen. Daarvoor is hij te zwaar, te onverbloemd. Leigh gunt ons vaak zelfs geen muziek op de achtergrond om de pijn te begeleiden of te verzachten. Hij toont gewoon de hel die Vera doormaakt in het tweede deel, zonder toegevingen of verzachtende omstandigheden. Dat maakt de film loodzwaar. Vera Drake is als een mokerslag in het gezicht: een film die je volledig K.O. mept. Maar ongetwijfeld één van de beste films die recentelijk in de zalen verschenen.