Crash (2004)

Voor sommige mensen is het van de eerste keer raak; anderen nemen rustig de tijd om hun carrière uit te bouwen. De carrière van de Canadees Paul Haggis was zeker geen blitzkrieg, maar op 52-jarige leeftijd komt zijn talent echt bovendrijven. Al dertig jaar was hij met wisselend succes actief als scriptschrijver/producer/regisseur van televisieseries. Maar pas toen hij in 2004 de overstap maakte van het kleine scherm naar het witte doek kwam de grote doorbraak er. Zijn eerste wapenfeit voor de cinemawereld - het scenario voor Oscarwinnar Million Dollar Baby - was meteen een schot in de roos. Met Crash levert hij ook als regisseur zijn visitekaartje af.
Crash is een ensemblefilm, wat meestal overeenkomt met een wirwar aan personages en verhalen die op de een of andere manier allemaal met elkaar verweven zijn, een degelijk uitgewerkt script dat op sommige momenten veel weg heeft van een roman en een opmerkelijke cast die de film naar een hoger niveau tilt. Crash vormt hierop geen uitzondering. De talrijke hoofdpersonages konden niet meer verschillend zijn: een racistische politieagent en zijn politiek correcte partner, een verzuurde rijke vrouw en haar man, twee zwarte jongeren, een Iraanse wapenhandelaar, een zwarte hoofdcommissaris, een tv-regisseur en zijn vrouw, ... Toch zijn er twee zaken die al deze personages samenbrengen. Een locatie: Los Angelos en een thema: racisme. Allen zijn ze ofwel slachtoffer van discriminatie, ofwel maken ze er zich zelf schuldig aan. Vaak is echter beide het geval.
Haggis heeft al een ruime ervaring als schrijver en dat is duidelijk te merken aan zijn karakterontwikkeling. Zijn personages zijn niet simpelweg goed of slecht, slachtoffer of dader. Iedereen heeft een duistere en een lichte kant en nu eens komt de ene, dan weer de andere kant bovendrijven. Crash is dus een film die vaak alle kanten opkan en - hoewel soms voorspelbaar - nemen de levens van de personages soms enkele onverwachte bochten. Haggis kijkt niet op een paradox meer of minder. De samenleving zit nu eenmaal complex ineen en Haggis is gelukkig niet van plan die voor zijn kijkers te simplifieren. Zijn dialogen komen zeer natuurlijk over en op zijn keuze van acteurs valt niets af te dingen. Vooral Matt Dillon en Brendan Fraser geven de performance van hun leven. De eerste omdat hij met deze film bewijst een acteur te zijn die op zeer subtiele wijze een hele resem aan emoties kan vertolken. De tweede omdat hij een rol heeft die aan zijn acteervermogen is aangepast (lees: een weinig uitdagende rol) en dus voor een keer niet door de mand valt als acteur.
De complexiteit van de film is echter een tweesnijdend zwaard. Om de levens van de personages te doen kruisen moet Haggis enkele krachttoeren uithalen. Bovendien probeert hij zo hard alle sterotypes en clichés te omzeilen en tegenstrijdigheden en evoluties in de levens van zijn personages te brengen dat het opvalt. Echt storen doet het gelukkig niet. Wat ik spijtiger vond was dat ik de indruk kreeg dat de film iets te veel 'gekuisd' was om hem toegankelijk te maken voor een groot publiek. De ruwe kantjes waren er hier en daar afgeveild, zowel naar het verhaal toe (op sommige vlakken blijft hij te braaf, graaft hij niet diep genoeg), als naar de manier waarop het verhaal verteld wordt toe. Zo maakt de film naar mijn aanvoelen te veel gebruik van zijn muzikale score. Muziek is een zeer effectief instrument om de emoties van de toeschouwers te sturen en begeleiden, maar persoonlijk vind ik de stilte vaak veel effectiever. Met een constante muzikale score op de moeilijke momenten maakt Haggis het de toeschouwer makkelijker om zijn gevoelens te kanaliseren, maar een echte mokerslag creëer je pas als je de toeschouwer dwingt om een overload aan emoties te verwerken zonder aan te geven in welke richting hij dat moet doen. Vera Drake was daar bijvoorbeeld zeer effectief in.
Maar ondanks zijn kleine tekortkomingen heb ik deze film wel gesmaakt. Het is geen baanbrekende film die nog wekenlang in je gedachten zal blijven ronddwalen, wel een mooie, degelijke en interessante film van een regisseur die duidelijk weet hoe hij een verhaal aan de man moet brengen.